ਕਤਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ

1913 ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਵੀ ਹੁਣ ਵੰਗੂ ਵਲੈਤ ਜਾਣ ਦਾ ਬਾਹਲਾ ਰਵਾਜ ਸੀ। ਕਈ ਟੁੱਕ ਕਮਾਉਣ ਖਾਤਰ ਵਲੈਤ ਗਏ ਤੇ ਕਈ ਕਰਤਾਰ ਸਰਾਭੇ ਅਰਗੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖਾਤਰ ਗਏ। ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਓਦੋਂ ਪੂਰੇ ਅਸਾਰ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਰਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਚੋਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧ ਚੜ੍ਹਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫੌਜ 'ਚ ਭਰਤੀ ਕਰਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਓਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਬੜੀ ਦਰਿਔਤ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਂ ਰੁਪੈ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੰਤਾਲੀ ਰੁਪੈ ਤਨਖਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤਿਆ ਬਰੋਬਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਗੱਲ ਕੀ ਥਾਂ - ਥਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਲਾਹ ਪਾਹ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ । ਐਹੇ ਜੇ ਜਿਓਣ ਨਾਲੋਂ "ਪਹਲਾ ਮਰਨਿ ਕਬੂਲਿ ਕਰ" ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਨਿਓਂ ਧਰੀ ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਹੋ ਤੁਰੇ । ਗੌਰ ਕਰਿਓ ਪਰਧਾਨ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭੇ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਕੋਲ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿੱਲਾ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ, , ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਸਟੀ ਦੇ ਪਰੋਫੈਸਰ ਸਨ, ਤੇ ਗਦਰੀ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਐਡੇ ਫਾਰਮ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਕੱਲਾ ਈ ਅੱਧੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਆਲੂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਏਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਗਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਓਸ ਸਮੇਂ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਰੂੜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਥ 'ਚੋਂ ਛੇਕਿਆ ਸੀ। ਤੇ ਓਸੇ ਜਥੇਦਾਰ ਨੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਆਲ਼ੇ ਕਾਂਡ ਦੇ ਜੁੰਮੇਦਾਰ ਉਡਵਾਇਰ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਤੇ ਸੱਦਕੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵੀ ਕਰਿਆ ਸੀ।
                                                                               ਅੱਜ 'ਚ ਵੀ ਵੇਹਲਾ ਫਿਰਦਾ ਪੰਜਾਬ ਜ਼ਹਾਜ਼ੇ ਚੜ੍ਹ ਵਲੈਤ ਜਾਂਦਾ। ਫੇਰ ਭਲਾਂ 1913 'ਚ ਤੇ 2013  ਕੀ ਫਰਕ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਟੈਕਸ ਭਾਰਤ 'ਚ ਭਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਰੋਟੀ ਟੁੱਕ ਖਾਤਰ ਵਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਗੱਲ ਕੀ ਮੋਬੈਲ ਦੇ ਮਮੂਲੀ ਜੇ ਰਚਾਰਜ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਟੈਕਸ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਟੈਲੇਂਟ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਮੁੰਡਿਆਂ ਐਹੇ ਜੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਕਰੀਆਂ ਬੀ ਘਰੇ ਬੈਠੇ ਮਬੈਲ ਦੇ ਸੁੱਚ ਨੱਪੋ, ਖੇਤ ਮੋਟਰ ਹੋਥੇ ਧਾਰ ਮਾਰਦੀ ਆ। ਆਪਣਾ ਮੁਲਖ ਚੌਵੀ ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਤੱਕ ਪੁਲਸ , ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਭਰਤੀਆਂ ਦੇਂਹਦਾ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਨਹੀਂ ਫੌਹ ਪੈਂਦਾ । ਫੇਰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਕੇ ਗੱਭਰੂ ਅਸ਼ਟਾਮ ਪੇਪਰਾਂ ਤੇ ਨਿਆਈਆਂ ਗਹਿਣੇ ਧਰਕੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਤਾਕੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਨੇ। ਘਰ ਬਾਰ ਛੱਡਕੇ ਵਲੈਤ ਜਾਣਾ ਸ਼ੌਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ।
                           ਅਗਲੀ ਸੁਣੋ। ਨੰਨੀਆਂ ਛਾਂ ਆਲੀਆਂ ਬੀਬੀਆ ਬੜੇ ਹੋਕਰੇ ਮਾਰਦੀਆਂ , ਜੀ ਕੁੜੀਆਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਗੀਆਂ , ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬਰੋਬਰ ਹੱਕ ਮਿਲਗੇ, ਸੌ ਕੁਸ ਹੋਰ ਫੂਕ ਛਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਆ ਮੁਲਖ ਨੂੰ। ਠੇਂਗਣ ਅਜ਼ਾਦ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ । ਘਰੋਂ ਅੱਡੇ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਪੱਟ ਈ ਮਿਣੀ ਜਾਂਦੀ ਆ ਜੰਤਾ। ਸਰਫ, ਸਾਬਣ, ਸ਼ਰਾਬ ਕੁੱਲ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਮਸ਼ੂਹਰੀ 'ਚ ਦੋ ਲੀੜੇਆਂ 'ਚ ਈ ਕੁੜੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ B.S.F ਜਾਂ ਪੁਲਸ 'ਚ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਏਹਦਾ ਮਤਲਬ ਏਹ ਨਹੀਂ ਬੀ ਸਾਡੇ ਦਮਾਗ ਵੱਡੇ ਹੋਗੇ, ਉੱਚਾ ਸੋਚਣ ਲਾਗੇ, ਬਲਕਿ  ਕੁੜੀਆਂ ਖਾਤਰ ਨਰਸ ਜਾਂ ਟੀਚਰ ਅਰਗੇ ਅਹੁਦੇ ਤਾਂ ਛੱਡੇ ਈ ਨਹੀਂ । ਤਾਂ ਕਰਕੇ ਮਾਪੇ ਆਹੀ ਸੋਚਦੇ ਨੇ ਬੀ ਚਲੋ ਕੁੜੀ ਨੂੰ B.S.F 'ਚ ਤੋਰਦੋ। ਤੇ ਏਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਪੁਲਸੀਏ ਜਾਂ ਲੋਕੀਂ ਕੀ ਵਚਾਰ ਰੱਖਦੇ ਨੇ, ਏਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੇ ਜਾਣੀਜਾਣ ਨੇ। ਜੇ ਸੱਚਿਓਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਹੱਕ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ।
                                                                                           
                                                                                               ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਚਲਾਏ ਨਾ - ਮਿਲਵਰਤਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਏਹੋ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਨਾ ਖਰੀਦਣ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਹੋਣਾਂ ਨੇ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹਕੇ ਏਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਕਰਿਆ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਗੋਰੇ ਵਲੈਤ ਬਣੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਭਾਰਤ 'ਚ ਲਿਆਕੇ ਵੇਚਦੇ ਸੀ ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਮੁਨਾਫਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਓਹੀ ਸਿਸਟਮ ਅੱਜ ਆ। ਰੈੱਡ ਟੇਪ, ਰੀਬੋਕ , ਨਾਈਕੀ, ਐਡੀਡਾਸ ਅਰਗੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਬਰੈਂਡ ਹਰਿੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁਟਿਆਰ ਦੀ ਪਸੰਦ ਨੇ। ਐਦੂੰ ਘੱਟ ਬੂਟ , ਜਰਾਬਾਂ ਪਾਕੇ ਕੋਈ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ। ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਪੱਚੀ ਸੌ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿਸੇ ਦੇ ਬੂਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ , ਕਿਤੇ ਵੇਖਲਿਓ। ਏਹਦਾ ਮਤਲਬ ਸ਼ਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੈਸਾ ਵਲੈਤ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ। ਹੋਰ ਸੁਣੋ ਮੈਕਡੋਨਲ , KFC  ਅਰਗੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਢਾਬਿਆਂ  ਰਾਂਹੀ ਭਾਰਤੀ ਕਮਾਈ ਡਰੈਗਟ ਵਲੈਤ ਜਾਂਦੀ ਆ। ਕੇਰਾਂ ਭੁੱਚੋ ਲਾਗੇ ਬਣੇ ਮੈਕਡੋਨਲ ਦਾ ਵਰਕਰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਬਠਿੰਡੇ ਤਾਂਈ ਆਇਆ। ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕੈਂਹਦਾ ਪਰਧਾਨ ਬਰਗਰ ਆਲੀ ਡਬਲ ਰੋਟੀ ਤੇ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਟਿੱਕੀ ਜੀ ਵੀ ਬਾਹਰੋਂ ਈ ਆਉਂਦੇ ਆ।
ਬਰਗਰ 'ਚ ਪੈਂਦਾ ਟਮਾਟਰ ਈ ਸਿਰਫ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਹੁੰਦਾ । ਬਾਹਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਛੱਡੋ , ਇੱਕ ਮਮੂਲੀ ਜੀ ਨਹੁੰਕੱਟਣੀ ਤੇ ਵੀ "MADE IN KOREA" ਲਿਖਿਆ ਵਾ ਹੁੰਦਾ। ਸਿੱਧੇ ਅਸਿੱਧੇ ਢੰਗਾਂ ਨਾ ਭਾਰਤੀ ਪੈਸਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂਹੀ ਤਾਂ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਰੁਪਈਏ ਦਾ ਮੂਤ ਨਿਕਲਿਆ ਪਿਆ।
                                                             
ਬਾਕੀ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਮੀਡੀਏ ਜਾਂ ਗੈਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਕ ਸਰੋਕਾਰ ਹੈਗਾ, ਏਹ ਵੀ ਵੇਖਣਾ ਬਣਦਾ। "ਕੌਮ ਦੇ ਹੀਰੇ" ਵਰਗੇ ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਆਲੇ ਸਰਬੋਤਮ ਗੈਕ ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦਾ ਗੀਤ ਆਇਆ ਸੀ। "ਚਿੱਟਾ ਚਾਦਰਾ , ਜਿਪਸੀ ਕਾਲੀ, ਕਿੱਲੇ ਚਾਲੀ"।
ਐਥੇ ਭਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਕ ਹੋਣਗੇ ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲੀ ਚਾਲੀ ਕਿੱਲੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਮਸੀਂ ਚਾਰ ਪੰਜ ਜਣੇ। ਪੰਜ ਕਿੱਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁੰਦੀ ਆ ਤੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਢਾਈ ਢਾਈ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਤੇ ਐਥੇ ਭਲਾਂ ਕਿੰਨੇ ਕ ਜਣੇ ਚਿੱਟਾ ਚਾਦਰਾ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਨੇ, ਲੱਤਾਂ ਤਾਂ ਭੂਆ ਭੂਆ ਕਰਦੀਆਂ, ਬਿੱਚਦੀ ਭਲਾ ਕੁੱਤਾ ਟੱਪਜੇ। ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਆਹ ਗੀਤ ਹਰਿੱਕ ਦੇ ਮੋਬੈਲ 'ਚ ਵੱਜਦਾ। ਜਿਹੋ ਜਾ ਮੂੰਹ ਓਹੋ ਜਾ ਲਫੇੜਾ। ਜਿਹੋ ਜਾ ਲੋਕ ਸੁਣਕੇ ਰਾਜ਼ੀ  ਨੇ ਵਿਚਾਰੇ ਗੈਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵੀ ਓਹੋ ਜਾ ਕੁਛ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਕਿਮੇਂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਖੁੰਗਲ ਕੀਤੇ ਕਿਰਸਾਨ ਮੋਨੋੋ ਦੀ ਸੀਲ ਪੱਟਕੇ ਲੀਟਰ ਇੱਕੋ ਡੀਕ 'ਚ ਪੀਂਦੇ ਨੇ। ਨਾਲ ਮੋਟੇ ਸੰਤਰੇ ਦਾ ਪਊਆ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ।
                                                      ਨਿੱਕਾ ਬਾਦਲ ਬੱਕਲਕੱਤਾ ਜਾ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਟਾਟਾ, ਰਿਲਾਇੰਸ ਅਰਗੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਖਾਤਰ ਹੋਕਰੇ ਮਾਰਦਾ ਫਿਰਦਾ। ਤੇ ਅਗਲੇ ਆਵਦੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਤਾਂਹੀ ਲਾਉਣਗੇ ਜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲੂ। ਤਾਂ ਸ਼ਪੱਸ਼ਟ ਆ ਜ਼ਮੀਨ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਖੋਹ ਕੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਬਣਨਗੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 12834 ਪਿੰਡ ਨੇ , ਤੇ ਲੋਕ ਹੱਕਾਂ ਖਾਤਰ ਅੱਡੋ-ਪਾਟੀ ਹੋਈਆਂ ਸਤਾਰਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ 12834 ਪਿੰਡਾਂ 'ਚੋਂ  ਮਸੀਂ 4000 ਕਿਰਸਾਨ ਏਹਨਾਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੇ। ਜੇਹਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜਮੀਨਾਂ ਕੁਰਕ ਹੋਣੋਂ ਬਚਦੀਆਂ ਤੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਹੱਕ ਮਿਲਦੇ ਨੇ। ਮੰਡੀਆਂ 'ਚੋਂ ਜਿਣਸ ਚੱਕੀ ਜਾਂਦੇ ਆ ਤੇ ਬੋਨਸ ਬਾਨਸ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ । ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 4800 ਕਿਰਸਾਨ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਗੇ ਨੇ। ਤੇ ਜੇ ਏਹੀ 4800 ਕਿਰਸਾਨ ਸਿੱਧਾ ਮਰਨ ਨਾਲੋ ਸਰਕਾਰ ਖਿਲਾਫ ਜੂਝਕੇ ਮਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਸੋਚਦੇ ਤਾਂ ਸਿਆਸੀ ਮੂੰਹ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਹੋਰ ਹੋਣਾ ਸੀ । ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਕੇ, ਜੰਡਾਂ ਨੂੰ ਖੰਭਣੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹਣ ਆਲ਼ੇ, ਬੱਕਰੇ ਨੂੰ ਘੋੜਾ ਕਹਿਕੇ ਮਨੌਤਾਂ ਮੰਨਣ ਆਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਖੌਣੀ ਕਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ।  । ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ ਠੰਢ ਵਰਤਾਂਈ ।।।

                                                                                                         ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ
                                                                                                         ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕ - ਘੁੱਦਾ
                                                                                                         ਜਿਲ੍ਹਾ ਵਾ ਤਹਿ - ਬਠਿੰਡਾ